Şark Meselesi ve Örnekleri Nelerdir
Bu mesele ilk defa 1815 tarihinden Rus devleti tarafından kullanılmıştır. Üç kademeli olarak aktarılmıştır. Buna göre 19. Yüzyılın ilk yarısına gelindiğinde, Osmanlı devletinin toprak bütünlüğü korunası adına ve halklarının verilmesi için, Türklerin Balkanlarda bulunan bazı toprakları paylaşması için ve 20.yüzyılda da Osmanlı’nın mevcut tüm topraklarının paylaşılması ile ele alınan bir konu olarak bilinmektedir.
Fransız tarihçilerden biri, “Şark Meselesi” olarak geçen bu meseleyi, Müslüman-Hıristiyan mücadelesi şeklinde açıklamıştır. Bir başka tarihçi ise Türklerin Avrupa’ya ayak basması ile beraber Şark Meselesi’nin ortaya çıktığını söylemiştir. Bunlarda bize gösteriyor ki, şark meselesi olarak gösterilen mesele aslında Avrupa’nın Türk düşmanlığından ortaya çıkmış bir olgudur.
Şark Meselesinin Safhaları
5 şekilde bilinmektedir. Bunlar sırasıyla
- Türklerin Anadolu’ya Girişinin Önlenmesi
- Türklerin Anadolu’da ilerlemesinin önüne geçilmesi
- Türklerin Rumeli’ye geçisinin önüne geçilmesi
- İstanbul’un Türkler tarafından fetih edilmesinin önüne geçilmesi
- Türklerin balkan tarafından Avrupa içine doğru ilerlemesinin önüne geçilmesi
Şeklinde Türklere karşı politikalar uygulanarak, Türk ilerleyişinin önüne geçmeyi amaçlayan bir olgu. Ancak batılı devletlerin tüm çabalarına rağmen Türkler Anadolu’yu yurt edinmişlerdir. Rumeli taraflarına geçmeyi başarmışlar, Balkanları tamamen kuşatmışlar, Viyana kapılarına kadar varmışlardır.
Viyana kapılarından geri çekilinmesi, Şark meselesinin birinci aşamasını bitirmiş, ikinci aşamasını devreye sokmuştur. İkinci şark meselesi aşağıdaki beş politika üzerine kurulmuştur.
- Balkanlarda bulunan ve Hıristiyan kökenine sahip halkları, Osmanlı devletinden ayırmak
- Balkanlardaki Osmanlı hakimiyetine son vermek
- İstanbul’u Türklerin elinden geri almak
- Osmanlı toprakları üzerinde bulunan azınlıkları reform adı altında kullanarak, Türklerden toprak alabilmek
- Son aşamada Anadolu’yu paylaşıp, Anadolu’dan Türkleri çıkarmak
Şeklinde 5 politika ile Avrupalı devletler ikinci şark meselesini uygulamaya koyulmuştur. 19. Yüzyıla girilmesi ile birlikte, Osmanlı İmparatorluğu çok büyük zorluklarla karşı karşıya kalmıştır. Yine bu yüzyıl içinde Batı’da başlayan emperyalizm ile birlikte pek çok batılı ülke büyük toprak parçaları ele geçirme yarışına girmiştir. Bu dönemde Osmanlı pek çok Avrupa devleti ile aynı anda mücadele etmek zorunda kalmıştır. Tanzimat ve Islahat fermanları bu dönemde çıkarılsa da, Avrupalı devletler, amaçlarından dönmemiştir.
