Çok hücreli canlılarda ve bazı özel canlılarda görülebilen görülebilen üremeye dayalı bir bölünme şeklidir. Bölünme ile eşey hücreleri oluşur bu yüzden eşeyli üremenin bel kemiğini oluşturan bir bölünme şeklidir. Mayoz bölünmede kromozon sayısı yarıya iner, bu sebepten ötürü bu bölünmeyi geçirebilecek canlılar, 2n yani diploid kromozoma sahip olmalıdır. Mayoz bölünme ile haploid kromozomlu gametler oluşur. Mayoz bölünme birbirini takip eden iki hücre bölünmesi şeklinde gerçekleşir. Bölünmelerden ilki mayoz bölünmeye özel olurken, ikincisi mitoz bölünmenin aynısıdır.
MAYOZ BÖLÜNME I
Mayoz bir sonunda oluşan hücrelerin gen diziliminden, kromozom sayılarına kadar farklı yeni hücreler meydana gelir.
- PROFAZ I: Kardeş kromatitler, sentromerler ile birbirlerine tutunup karşılıklı dizilirler. Kromatinler kısalıp kalınlaşarak, kromozomları oluşturur. Evre sonunda çekirdek zarı ile çekirdekçik kaybolmuştur. Evrede eşlenen homolog kromozomlar yan yana dizilip, dörtlü bir demeç oluştururlar. Bu yapıya tetrat denir. Kromozomlar yanlarındaki kromozomlar ile birleşerek sinapsis denilen özel bağları oluştururlar. Bir süre sonra sinaps yapan kromozomlar birbirinden ayrılır ve bölünme kaldığı yerden devam eder. (Bazen sinaps bağlarında parça değişimi olur bu da genetik farklılığın en önemli sebeplerinden biridir. Krossingover)
- METAFAZ I: Mitozdan farklı olarak, kromozomlar iki sıra halinde dizilirler. Bu ikili dizilimde homolog kromozomlar karşı karşıya dizilim gösterirler.
- ANAFAZ I: Mitozun aksine Anafaz I evresinde kromatid ayrılması oluşmaz. Burada homolog kromozomların biri hücrenin bir kutbuna, öteki diğer kutbuna gidecek şekilde sıralanırlar. Mayoz I sonucu kromozom sayısı yarıya inmiş hücrelerin oluşması bu olay ile gerçekleşir.
- TELOFAZ I: Mitozun telofazı ile hemen hemen aynıdır. Zıt kutuplara giden homolog kromozomların etrafı çekirdek ile sarılır. Çekirdekçik oluşur ve bu olayları takip eden sitoplazma bölünmesi ile beraber Mayoz I tamamlanmış olur. Mayoz I’in sonunda, kromozom sayısı ana hücrenin kromozom sayısının yarısı olan iki hücre meydana gelir.
MAYOZ BÖLÜNME II
Mayoz I sonucu oluşan iki hücrenin mitoz bölünme geçirmesi ile oluşan bölünme şeklidir. Mitoz ile ana hücrenin kalıtsal özellikleri aynı iki hücre oluşmasından ötürü, mitoz geçiren iki hücre ile toplamda dört hücre meydana gelir. Evreler mitozdaki ile aynıdır.
